Yanditswe na Kalisa Christopher
Mu gihe rwagakwiye kurinda impunzi zahungiye ku butaka bwa Leta y’u Rwanda. Mu gitondo cyo kuwa gatandatu tariki ya 4 Nyakanga 2020, polisi ya FPR zarashe impunzi ebyiri z’abarundi zabaga mu Nkambi ya Mahama mu karere ka Kirehe zihita zihasiga ubuzima. HCR bukeye ihita yandikira abashinzwe umutekano w’igihugu ko bahita bakora iperereza kwiyicwa ry’izi mpunzi.
Nk’uko tubikesha BBC, ngo iri shyirahamwe ryita ku mpunzi kw’isi rivugako abayobozi b’u Rwanda bayimenyesheje ko izo mpunzi zishwe mu gihe zarimo zigerageza kwinjiza imiti bidakurikije amategeko.
Ku rukuta rya Twitter rwa Polisi y’u Rwanda, Polisi yatangaje ko izo mpunzi zarashwe hafi saa cyenda n’igice byo murukerera rwo kuri uriya wa gatandatu, ubwo bamwe mu itsinda ry’abantu ngo binjizaga ibiyobyabwenge. Ku mupaka wa Tanzaniya n’u Rwanda, ku ruzi rw’Akagera.
Igisirikare n’igipolisi bya Leta ya Kagame kwica nibyo batojwe. Ntiwabura kwibaza igituma barashe izi mpunzi, zitari zinitwaje intwaro ngo babe bavuga ko babarwanyaga. Mu gipolisi cy’umwuga bari kugira ukundi babafata batishwe.
Kwibishatse Jean Bosco, uhagarariye impunzi zo muri iyo nkambi, yabwiye BBC ko ari ubwa mbere ibi bibayeho, avuga ko ubusanzwe hari abo bafataga bakekwaho ibyo bikorwa. Ati: “Abantu bajya bambuka Tanzania kuzana ibintu bitandukanye rimwe na rimwe hari igihe usanga babafata, ni igikorwa kibujijwe ariko ni ubwa mbere kuva turi hano hari abarashwe.”
Ishami ry’umuryango w’abibumbye ryita ku mpunzi (UNHCR) ejo ku cyumweru ryasohoye itangazo rivuga ko ryasabye leta y’u Rwanda ko habaho iperereza ku rupfu rw’izi mpunzi ebyiri. UNHCR ivuga ko inkambi ya Mahama, iri mu karere ka Kirehe mu burasirazuba bw’u Rwanda, irimo impunzi z’Abarundi zigera ku 60,000. Ziganjemo abahunze imidugararo ya poliki yo mu 2015. Umwe mu mpunzi muri iyi nkambi utifuje gutangaza amazina yabwiye BBC ko bababajwe no kuba abashinzwe umutekano bararashe abantu batitwaje intwaro. Agira ati: “Nubwo baba bari gukora ibibujijwe tubona ko ari ubugome burengeje kubarasa. Birababaje kurasa umuntu uri gushakisha ubuzima kuko hano ntibworoshye“. Kwibishatse Jean Bosco ukuriye izi mpunzi yabwiye BBC ati: “Kubura umuntu bitera ubwoba ariko tugomba kubyakira kuko ni ibintu byari byarabujijwe kuva kera, ibisigaye turabyakira nyine uko byabaye nta kundi“.
Bwana Kwibishatse avuga ko abarashwe bagapfa ari abagabo babiri bari bubatse bafite ingo.
Kwica impunzi nka Leta bahungiyeho, kandi ikomeje kubafata bugwate ngo badataha, kuri Leta y’inkoramaraso ya Kagame biramenyerewe. Si ubwambere yica impunzi, tariki ya 22 Gashyantare 2018 impunzi z’abanyekongo zo mu nkambi ya Kiziba iherereye mu karere ka Karongi zarashwe na polisi maze impunzi 11 zihasiga ubuzima. Barashwe baharanira uburenganzira bwabo aho baburanaga intica nikize y’ibiribwa bahabwaga. Nyuma polisi ifata izindi mpunzi zirenga 60 ishyira mu buroko.
Nyuma y’umwaka izi mpunzi zishwe, ni ukuvuga tariki ya 22 Gashyantare 2019, Amnesty International yasabye u Rwanda gukurikirana abacyekwaho kwica impunzi z’Abanyekongo zo mu nkambi ya Kiziba.
BBC kandi nyuma y’umwaka yongeye gukora inkuru kuri izi mpunzi maze igira iti : « Ishyirahamwe riharanira uburenganzira bwa muntu Amnesty International rivuga ko mu gihe hashize umwaka impunzi z’Abanyekongo 11 zo mu nkambi ya Kiziba iri mu karere ka Karongi mu burengerazuba bw’u Rwanda zishwe, abapolisi ishinja ubwo bwicanyi bo bakidegembya. »
Amnesty International yakomeje isaba ko abapolisi ishinja kurasa ku mpunzi zigaragambyaga kubera igabanuka ry’imfashanyo zigenerwa n’ishami ry’umuryango w’abibumbye ryita ku mpunzi (HCR), “bagomba gukorwaho iperereza kandi bakabiryozwa”. Nk’uko BBC ikomeza ibivuga, izi mpunzi zarashweho mu gihe zasabaga ko zemererwa gusubira iwabo muri Repubulika ya Demokarasi ya Kongo cyangwa zikimurirwa mu kindi gihugu.
Abaryankuna ntibahwema kugaragaza ubwicanyi bw’iyi Leta y’abicanyi ruharwa kandi babwamagana. Impunzi zose ziri mu Rwanda ziharanire uburenganzira bwabo ndetse barwanire gutaha iwabo aho guhatwa bugwate na FPR ya Kagame. Uretse n’impunzi ziraswa Abanyarwanda bo baraswa buri munsi, Kagame n’igipolisi cyangwa igisirikare cye bazunamura icumu ryali? Niyo mpamvu Abanyarwanda bagomba guhaguruka bagaharanira uburenganzira bwabo n’umutekano wabo nibakomeze gutegereza ko hari umuntu uzaturuka mu ijuru abubazaniye.
Kalisa Christopher
Kigali